Պինդ մարմնի ֆիզիկա

Պինդ մարմնի ֆիզիկան ներկայում ֆիզիկայի ամենաընդգրկուն բնագավառն է, որտեղ ընդգրկված է ֆիզիկայում աշխատող հետազոտողների ավելի քան քառորդ մասը, և նրան է նվիրված գիտական հրապարակումների դրան համապատասխան մասը: 

 

   Երևանի պետական համալսարանի պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնը հիմնադրվել է 1956թ: Ամբիոնի հիմնադիրը և առաջին վարիչը պրոֆ. Նորայր Քոչարյանն է: Հետագայում ամբիոնը ղեկավարել են` պրոֆ. Պետրոս Բեզիրգանյանը (1960-1987թթ), պրոֆ. Արշակ Դուրգարյանը (1987-1989թթ), պրոֆ. Կարապետ Թրունին (1989-1993թթ), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, պրոֆ.  Էդուարդ Ղազարյանը (1993-2000թթ), ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, պրոֆ. Ալբերտ Կիրակոսյանը (2000-2018թթ.): 2018-ից ամբիոնի վարիչը պրոֆեսոր Արշակ Վարդանյանն է:

Ներկայում ամբիոնում աշխատում են ֆ.մ.գ.դ., ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, «Պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնի պատվավոր վարիչ», պրոֆեսոր Ա.Ա.Կիրակոսյանը, դոցենտ, ֆ.մ.գ.դ. Լ.Վ.Լևոնյանը, դոցենտ, ֆ.մ.գ.թ. Ա.Լ.Ասատրյանը, դոցենտ, ֆ.մ.գ.թ. Ա.Խ.Մանասելյանը, ուսումնական  լաբորատորիայի վարիչ, ֆ.մ.գ.թ. Վ.Ն.Մուղնեցյանը, լաբորանտ Ա.Գ.Ստեփանյանը և գործավոր, ավագ լաբորանտ Ա.Հ.Թովմասյանը: 

Պինդ մարմնի ֆիզիկան հիմնարար ֆիզիկայի մի բնագավառ է, որն ուսումնասիրում է պինդ մարմինների կառուցվածքը և ֆիզիկական հատկությունները, որոնք բացատրելու համար մշակում է տեսական և փորձարարական մեթոդներ: 

Պինդ մարմինների ֆիզիկական հատկությունների լայն ընդգրկույթը, դրանց կառավարելիության հնարավորությունը, նոր պինդմարմնային միացությունների ստացման գործնականորեն անսպառ եղանակները գիտության տարբեր ճյուղերում (քիմիա, մետալուրգիա, կենսաբանություն և բժշկագիտություն և այլն) պինդ մարմնի ֆիզիկայի կիրառման լայն հնարավորություններ են ընձեռում: 

Պինդ մարմնի ֆիզիկան մեկն է այն հիմնասյուներից, որոնց վրա հիմնվում է ժամանակակից տեխնոլոգիական հասարակությունը: Ըստ էության ճարտարագետների ամբողջ բանակն աշխատում է պինդ նյութերը լավագույնս օգտագործել ամենատարբեր սարքերի, հաստոցների, ինչպես նաև կապի, տրանսպորտի, համակարգչային տեխնիկայի  բնագավառներում անհրաժեշտ մեխանիկական և էլեկտրոնային բաղադրիչների նախագծման և պատրաստման համար:

Պինդ մարմնի ֆիզիկան գիտելիքների այն բնագավառն է, որտեղ նորագույն հիմնարար հայտնագործություններն անմիջականորեն գործնական կիրառություն են գտնում: Այս բնագավառն այն հիմքն է, որի վրա ձևավորվում են ինչպես նոր նյութերի ստացման, այնպես էլ պինդմարմնային էլեկտրոնիկայի միկրո և նանոկառուցվածքային տարրերի պատրաստման տեխնոլոգիաները: Համակարգչային, հեռահաղորդակցության և գաղտնագրության տեխնոլոգիաների զարգացումը 21-րդ դարում, հավանաբար, կապված կլինի մեզոսկոպական համակարգերի հիմնարար ֆիզիկայի վերջին ձեռքբերումների և ենթամիկրոնային տեխնոլոգիաների (էլեկտրոնային վիմագրություն (լիտոգրաֆիա), մոլեկուլաճառագայթային էպիտաքսիա, տեսածրող թունելային մանրազննում, ատոմաուժային մանրազննում) օգտագործման հետ: Այս բնագավառներում արձանագրված հաջողությունները կարող են ապահովել էլեկտրոնիկայում մեզոսկոպական օբյեկտների հուսալի և կառավարելի պատրաստումը եւ բազմազան կիրառությունները: 

Այսօր իր հաղթարշավն է սկսել պինդ մարմնային նանոֆիզիկայի մի նոր բնագավառ` սպինտրոնիկան, որը գիտություն է մեկմասնիկային և բազմամասնիկային մեզոսկոպական համակարգերում քվազիմասնիկների սպինի կառավարելի փոփոխության վերաբերյալ: Այն կարող է աննախադեպ հաջողություններ արձանագրել քվանտային համակարգիչների, քվանտային տեղեկատվության և քվանտային գաղտնագրության բնագավառներում:

Պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնը իր գիտահետազոտական լաբորատորիայով հանդերձ հեռանկարային հետազոտությունների և նոր տեխնոլոգիաների ուսումնա-գիտական կենտրոն է:

Այսօր պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնի բակալավրիատում և մագիստրատուրայում ուսուցանվում են հետևյալ դասընթացները՝ Բյուրեղաֆիզիկա, Ռենտգենյան ճառագայթների ֆիզիկա, Բյուրեղագիտություն, Մետաղների ֆիզիկա, Կիսահաղորդիչների ֆիզիկայի ներածություն, Պինդ մարմնի քվանտային տեսություն, Մագնիսական երեւույթների ֆիզիկա, Ռենտգենյան կառուցվածքային և սպեկտրային վերլուծություն, Կինետիկական երևույթները պինդ մարմիններում, Էլեկտրոնային նանոհամակարգերի ֆիզիկա, Օպտիկական երևույթները պինդ մարմիններում, Իրական բյուրեղների ֆիզիկա, Տարրական գրգռումները կոնդենսացված միջավայրերում, Մագնիսականության քվանտային տեսություն, Պինդմարմնային էլեկտրոնիկայի հիմունքներ, Պինդ մարմնի ռենտգենյան արատադիտում, Խմբերի տեսության կիրառումը պինդ մարմնի ֆիզիկայում, Նյութագիտություն, Համակարգչային մեթոդները  կոնդենսացված միջավայրերի ֆիզիկայում, Ռենտգենյան ճառագայթների դինամիկ ցրման տեսություն: Այս դասընթացները բավարար հիմք են ստեղծում՝ հաջողությամբ իրականացնելու հիմնարար և կիրառական հետազոտություններ պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամենատարբեր բնագավառներում, այդ թվում` պինդ-մարմնային նանոէլեկտրոնիկայում և սպինտրոնիկայում:

Ամբիոնում առկա աշխատանքային հարմարավետ պայմանները մեծապես նպաստել են ուսումնական պրոցեսի և ուսանողների գիտական աշխատանքների մակարդակի բարձրացմանը և երիտասարդ կադրերին գիտահետազոտական աշխատանքների մեջ ավելի լայնորեն ընդգրկելուն: 

Ամբիոնը տարբեր տարիների շահել է մի շարք գիտական դրամաշնորհներ (INTAS, CRDF, ANSEF, NFSAT և այլն), որոնցից 2013-2015թթ. գործում են տասը: Դրանցից վեցի ղեկավարները երիտասարդ գիտնականներ են: Ընդ որում, ֆիզիկայի ֆակուլտետում Գիտության պետական կոմիտեի ֆինանսավորած երեք երիտասարդական ծրագրերը շահել են ամբիոնի երիտասարդ գիտնականները: Պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնում և գիտահետազոտական լաբորատորիայում են աշխատում ֆակուլտետի 8 արդյունավետ գիտանականներից (ըստ Գիտության պետական կոմիտեի՝ հանրապետության 100 արդյունավետ գիտնականներից) երեքը:

 Ամբիոնի մագիստրոսները, ասպիրանտները և աշխատակիցներն ակտիվորեն մասնակցում են միջազգային և հայաստանյան տարբեր գիտաժողովների աշխատանքներին:

Իր գործունեության ընթացքում պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնը պատրաստել է գիտության 120 թեկնածու և 19 դոկտոր, ինչպես նաեւ հրատարակել է ավելի քան 1500 գիտական հոդված, 15 մենագրություն և ուսումնական ձեռնարկ, ստացել է 50 հեղինակային իրավունք: 

Վերջին հինգ տարում ամբիոնի ասպիրանտները և աշխատակիցները պաշտպանել են 10 թեկնածուական և 3 դոկտորական ատենախոսություններ և հրապարակել շուրջ 270 գիտական աշխատանքներ, որոնցից շուրջ 90-ը՝ ազդեցության բարձր գործակից ունեցող տարբեր միջազգային գիտական հանդեսներում` Phys. Rev. A, Phys. Rev. B, J. of Phys.: Condens Matter, Phys. Lett. A, Eurօ. Phys J. B, Phys. E, եւ այլն:

Ամբիոնի աշխատանքները

  • Ռենտգենյան հետազոտություններ
  • Պինդմարմնայի նանոֆիզիկա
  • Ցածր ջերմաստիճանների ֆիզիկա 
  • Մագնիսական երևույթների ֆիզիկա

Պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնում և գիտահետազոտական լաբորատորիայում տարվող ռենտգենյան տեսական և փորձարարական հետազոտությունները հիմնականում վերաբերում են ռենտգենյան ինտեֆերաչափությանը, դիֆրակտաչափությանը և դրանց հարակից ուղղություններին: Դա հնարավորություն է տալիս լուծելու ռենտգենյան հետազոտությունների խնդիրներն իրենց ամբողջ ծավալով, այն է՝ կատարելու ամենատարբեր ֆիզիկական համակարգերի ռենտգենյան կառուցվածքային վերլուծություն, ռենտգենյան արատադիտում, ռենտգենյան մանրազննում, ռենտգենյան հոլոգրաֆիա, ինչպես նաև  իրականացնել բժշկական և կենսաբանական հետազոտություններ:

Չափազանց հարուստ է Պինդ մարմնի ֆիզիկայի փորձարարական և տեսական հետազոտությունների զինանոցը: Փորձարարական տեխնիկայի, այն է` ռենտգենագրության, նեյտրոնագրության, էլեկտրոնագրության և էլեկտրոնային մանրազննման, թունելային, մոդուլումային և մյոսբաուերյան սպեկտրազննությունների, հետազոտության մագնիսական, մագնիսառեզոնանսային, օպտիկական և այլ մեթոդների շարունակական զարգացումը այն կարևոր գործոններից մեկն է, որը վերջին տասնամյակներում ապահովել է պինդ մարմնի ֆիզիկայի աներևակայելի առաջընթացը: Մյուս կարևոր գործոնը պինդ մարմնի տեսության ձեռքբերումներն են: Պինդ մարմնի ֆիզիկայի բնագավառի տեսաբան-ֆիզիկոսին բյուրեղը «հնարավորություն է ընձեռում» կիրառել քվանտային ֆիզիկայի եւ դաշտի քվանտային տեսության բոլոր մոդելները եւ մեթոդները` խոտորումների տեսություն, երկրորդային քվանտացման մեթոդ, Ֆեյնմանի դիագրամային տեխնիկա, Գրինի ֆունկցիայի մեթոդ, քվանտային Մոնտե-Կառլոյի մոդելավորում, խմբերի տեսություն և այլն: Ավելին, պինդ մարմնի ֆիզիկայում տարբեր մոդելների ուսումնասիրության համար մշակված տեսական մեթոդները կիրառվում են ոչ միայն ֆիզիկայի հարակից բնագավառներում, այլև անգամ տնտեսագիտությունում և շուկայաբանությունում: Այսօր առանց պինդ մարմնի քվանտային  և քվանտադաշտային տեսությունների խորն իմացության դժվար է պատկերացնել ֆիզիկոսի հաջողությունները կոնդենսացված վիճակի ֆիզիկայի այնպիսի բնագավառներում, ինչպիսիք են` կենսաֆիզիկան, ժամանակակից ֆոտոնիկան, լազերների ֆիզիկան և այլն:

Պինդմարմնային նանոֆիզիկայի բնագավառում կատարվում են հետազոտություններ, նվիրված տարբեր չափայնությամբ կիսահաղորդչային նանոկառուցվածքներում (քվանտային փոսեր, լարեր, կետեր, օղակներ  և այլն) քվազիմասնիկների էներգիական սպեկտրներին, ինչպես նաև այդ կառուցվածքների կինետիկական, օպտիկական և մագնիսական հատկություններին: Կարեւորվում է հատկապես դրանց կառավարումը արտաքին ամենատարբեր գործոնների (էլեկտրական և մագնիսական դաշտեր, ճնշում, դիֆուզիա) միջոցով:

Ցածր ջերմաստիճաններում մեզոսկոպական էլեկտրոնային համակարգերը որպես ամբողջություն դրսևորում են այնպիսի քվանտային հատկություններ, ինչպիսիք դիտվում են առանձին ատոմների և մոլեկուլների դեպքում: Դրանց հետազոտումը և օգտագործումը ճանապարհ է հարթում տվյալների մշակման և փոխանցման էլեկտրոնային տարրերի մանրաչափացման հերթական քայլի համար, դրանց չափերը հասցնելով դը Բրոյլի ալիքի երկարությանը համեմատելի մեծության: Այս ամենը ենթադրում է այդպիսի համակարգերի (ջոզեֆսոնյան գերփոքր անցումներ, երկչափ էլեկտրոնային շերտեր, կիսահաղորդչային քվանտային կետեր և լարեր, գերհաղորդիչներից և կիսահաղորդիչներից բաղկացած հիբրիդային ենթամիկրոնային համակարգեր) քվանտային ֆիզիկայի կամ այլ խոսքով` «նանոֆիզիկայի» մանրամասն իմացություն: Պինդմարմնային նանոֆիզիկայի հաջողությունները մեզոսկոպական համակարգերում առանձին քվազիմասնիկների վարքի կառավարման գործում պայմանավորեցին օպտոէլեկտրոնային սարքերի վերոնշյալ մանրաչափացումը, հանգեցնելով ոչ միայն այդ սարքերի կիրառական բնութագրերի թռիչքաձև բարելավման, այլ նաև նյութական և էնեգիական հսկայական խնայողությունների:

Ցածր ջերմաստիճանների ֆիզիկայի և մագնիսական երևույթների բնագավառում իրականացվող հետազոտությունների նպատակն է ստեղծել գերհաղորդականության բնագավառում հետազոտությունների իրականացման ժամանակակից հենք, ինչպես նաև զարգացնել ցածրջերմաստիճանային ֆիզիկայի այլ ուղղություններ հանրապետությունում:

Պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնն իր գոյության տարիներին հասել է մեծ նվաճումների, որոնք բոլորը դժվար է թվարկել: Նշենք կատարված գիտական աշխատանքներից առավել կարևորները.

  • Զարգացվել են կատարյալ և իրական բյուրեղներում ռենտգենյան ճառագայթների կինեմատիկ և դինամիկ ցրման տեսություններ:
  •  Մշակվել և ստեղծվել են իրական բյուրեղների կառուցվածքի հետազոտման նոր փորձարարական մեթոդներ:
  • Մշակվել է ռենտգենյան ռեզոնատորների տեսություն, ստեղծվել են տարբեր տիպերի ռեզոնատորներ և մեներանգիչներ, որոնք ունեն կարևոր կիրառություններ ռենտգենյան գիրոսկոպիայում և սպեկտրաչափությունում:
  • Նախագծվել, մշակվել և պատրաստվել են ռենտգենյան ինտերֆերաչափներ՝ մուարի պատկերների օգնությամբ բյուրեղների անկատարելություններն ուսումնասիրելու համար:
  • Աշխարհում առաջին անգամ փոքր հզորության (2-2,5 կՎտ) ռենտգենյան սարքի հիման վրա մշակվել և պատրաստվել է բյուրեղների կառուցվածքային արատները տեսանելի դարձնող ռենտգենահեռուստացուցային սարք:
  • Նախագծվել, մշակվել և ստեղծվել են պիեզոէլեկտրական հաղորդակներով ռենտգենյան երկբյուրեղ և եռաբյուրեղ սպեկտրաչափներ ռենտգենյան և սինքրոտրոնային ճառագայթման ուսումնասիրման համար:
  • Բացահայտվել է անդրաձայնի դիսլոկացիոն կլանման ամբողջական սպեկտրը, որի հիման վրա ստեղծվել է գիտական նոր ուղղություն՝ անդրաձայնի դիսլոկացիոն կլանման սպեկտրաչափությունը:
  • Հայտնաբերվել է էլեկտրոնների կիկուչի-դիֆրակցիայի երևույթը: Առաջին անգամ փորձնականորեն ստացվել և բացատրվել են արգելված կիկուչի-գծերը, որոնք արգելված բրեգյան անդրադարձումների նմանակն են:
  • Մշակվել են կոմպոզիտային նյութերի, միաբյուրեղային և բազմաբյուրեղային թաղանթներում մեխանիկական լարումների, դեֆորմացիաների և թաղանթների միկրոկառուղվածքի հետազոտման ռենտգենադիֆրակտային մեթոդներ:
  • Մշակվել է ռենտգենյան երկարալիքային մանրադիտակի կիրառմամբ ջրային լուծույթներում նանոչափային բյուրեղների աճը բնորոշող երկրաչափական և կինետիկական պարամետրերի քանակական հետազոտման մեթոդ:
  • Ստեղծվել է ցածր չափայնությամբ էլեկտրոնային համակարգերի օպտիկական կլանման տեսություն ցրման տարբեր մեխանիզմների, էներգիայի դիսպերսիայի օրենքի առանձնահատկությունների, ինչպես նաև էքսիտոնային երևույթների հաշվառմամբ: 
  • Տեսականորեն հաշվառվել է «շերտ-կիսատարածություն» և «վակուում-դիէլեկտրական շերտ» ազատ մակերեւույթի և «դիէլեկտրական շերտ-կիսահաղորդիչ» բաժանման մակերեւույթի ազդեցությունը ձայնային ֆոնոնային մոդերի ձևավորման վրա ջերմաստիճանային տարբեր տիրույթներում, որի արդյունքում վերացվել է  ինվերսային շերտում քվազիերկչափ էլեկտրոնի միջին իմպուլսի ռելաքսացիայի եւ շարժունության տեսական արժեքների և ճապոնացի գիտնականների ստացած փորձարարական տվյալների միջև հայտնի հակասությունը:
  • Զարգացվել է քվազիերկչափ էլեկտրոնային գազով կիսահաղորդչային նանոկառուցվածքների կինետիկ գործակիցների հաշվարկման էներգիական կորուստների մեթոդ, որի շրջանակներում քվանտային թաղանթների մակերևութային անհարթություններով պայմանավորված էլեկտրոնային շարժունության համար ստացված տեսական վերլուծական արտահայտությունները գերմանացի և լիտվացի փորձարարներն օգտագործել են իրենց արդյունքները մեկնաբանելու համար:  
  • Առաջարկվել է կիսահաղորդչային քվանտային կետերով կառուցվածքներում եռաչափ արգելքի տիրույթում ֆոտոգեներացված էլեկտրոնների ռելաքսացիայի նոր ընթացուղի` նախ՝ բևեռային օպտիկական ֆոնոնների առաքմամբ քվանտային կետի գրգռված մակարդակում էլեկտրոնի կալանման և ապա՝ էլեկտրոն-էլեկտրոն օժե-ցրման միջոցով: Ռելաքսացիայի արագության տեսական հաշվարկմամբ կանխատեսված արդյունքները հետագայում ուղղակի հղումով հաստատել են բրիտանացի, ռուս և լիտվացի փորձարար ֆիզիկոսները:
  • Մշակվել է տեսական նոր մեթոդ, որը հնարավորություն է տալիս Լի-Լոու-Փայնսի տեսության շրջանակներում հաշվարկելու և գնահատելու էլեկտրոնի միջենթագոտիական անցումների ներդրումը քվազիմիաչափ պոլարոնի հիմնական բնութագրերում: 
  • Ֆոնոնային սահմանափակման երևույթի և էներգիական գոտու բարդ կառուցվածքի հաշվառմամբ ցույց է տրվել, որ տարածական սահմանափակման ազդեցությունը ֆոնոնային սպեկտրի վրա հանգեցնում է քվազիմասնիկների էներգիաների պոլարոնային շեղումների էական մեծացման: 
  • Տեսականորեն ապացուցվել է, որ ծավալատիպ կամ միջմակերևութային ֆոնոնի առաքմամբ մեկֆոնոնային կալանումը լարում ունի ուժեղ արտահայտված ռեզոնանսային բնույթ, և ջերմաստիճանի բարձրացմանը և էլեկտրոնային կոնցենտրացիայի մեծացմանը  զուգընթաց էլեկտրոնի կալանման արագությունը մեծանում է, որը հաստատված է փորձով։ 
  • Ֆոնոնային մոդերի տարածական սահմանափակման հաշվառմամբ տեսականորեն ուսումնասիրվել է տաք էլեկտրոնների էներգիական ռելաքսիացիան նանոլարում՝ ֆոնոնային տարբեր մոդերի վրա ցրման դեպքում: Ցույց է տրվել, որ տարածական սահմանափակման ուժգնացումը հանգեցնում է նանոլարում էներգիական կորուստների արագության մեծացման: Այս արդյունքը հետագայում ուղղակի հղումով հաստատել են ամերիկացի և շվեդ փորձարար ֆիզիկոսները:
  • Զարգացվել է տեսություն՝ երկչափ քվանտային օղակում էլեկտրոնային, խառնուկային վիճակների և օպտիկական կլանման վրա հիդրոստատիկ ճնշման, սպին-ուղեծրային փոխազդեցության և էլեկտական դաշտի ազդեցության հաշվառմամբ:
  • Զարգացվել է տեսություն՝ տարբեր երկչափական բնութագրերով քվանտային օղակներում էլեկտրոնային վիճակների և լույսի ներգոտիական կլանման վրա ուժեղ լազերային դաշտի և թույլ էլեկտրական դաշտի ազդեցության հաշվառումով:
  • Զարգացվել է երկչափ պոլարոնային վիճակների տեսություն Ռաշբայի և Դրեսելհաուսի սպին-ուղեծրային փոխազդեցության հաշվառմամբ: Այդ աշխատանքը Physics Letters A հանդեսում համարվել է պիոներական:
  • Ստեղծվել է պինդ լուծույթների մագնիսական հատկությունների հետազոտման նոր ուղղություն: Ստացվել են մոդելային պինդ լուծույթների տարբեր համակարգեր, որոնցում մնացած բնութագրերի անփոփոխության պայմաններում նմուշից նմուշ փոփոխվում է նմուշի մագնիսական հատկությունների վրա ազդող միայն մեկ բնութագիր, որը հնարավորություն է տալիս փորձնականորեն որոշելու ուսումնասիրվող հատկության կախումն այդ բնութագրից:
  • Մագնիսական հարթ կոճի մեթոդով բացահայտվել են գերհաղորդական վիճակում առաջացած «մրրիկների» վարքի որոշ առանձնահատկություններ: Մշակվել են այդ մեթոդի վրա հիմնված և կիրառական նշանակություն ունեցող սարքավորումներ (սեյսմադետեկտոր, ձայնի նույնականացման սարք և այլն):

Ուսուցումը և գիտական հետազոտությունները պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնում տարվում են տարբեր երկրների (Ճապոնիա, Ֆրանսիա, Ռուսաստան, Գերմանիա, Կանադա, Բելգիա, Կիպրոս, Իրան, Մեքսիկա, Չիլի, Կոլումբիա) գիտական կենտրոնների և համալսարանների հետ սերտ համագործակցությամբ: 

Վերջին տարիներին ՊՄՖ ամբիոնը արտերկրի հետ իրականացրել է հետևյալ գիտական ծրագրերը.

  • 2013-2015թթ. Ռուսաստանի ԳԱ Սիբիրյան բաժանմունքի Նովոսիբիրսկի Ա.Վ.Ռժանովի անվան կիսահաղորդիչների ֆիզիկայի ինստիտուտի հետ իրականացվել է «Էլեկտրոն-ֆոնոնային փոխազդեցությունը քվանտային կետերով Ge/Si հետերոկառուցվածքներում» գիտական ծրագիրը (ծրագրի հայկական կողմի ղեկավար՝ ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, պրոֆեսոր Ա. Կիրակոսյան):
  • 2014-2016թթ. Ֆրանսիայի Institut Lumière Matière, CNRS – Université Lyon 1 – Villeurbanne ինստիտուտի հետ իրականցվել է «Կապված պլազմոն-ֆոնոնային մոդերը և լիցքակիրների կինետիկան միայնակ կիսահաղորդչային նանոլարարերում» գիտական ծրագիրը (ծրագրի հայկական կողմի ղեկավար՝ պրոֆ. Ա. Վարդանյան):

ՊՄՖ ամբիոնի և գիտահետազոտական լաբորատորիայի մի շարք աշխատակիցներ աշխատել են արտերկրի  տարբեր գիտական կենտրոններում, որոնց հետ կապը շարունակվում է նաև այսօր: Ա.Մանասելյանը 2 տարի աշխատել է Վիննիպեգի համալսարանում (Կանադա), Մ.Բարսեղյանը՝ 1 տարի Անտիոքիայի (Կոլումբիա) և 1 տարի՝ Վիննիպեգի համալսարանում, Մ.Երանոսյանը՝ 1 տարի Սոգանգի համալսարանում (Հարավային Կորեա), Ա.Ավետիսյանը և Ա.Ջոթյանը՝ Անտվերպենի համալսարանում (Բելգիա), Մ. Աղասյանը՝ Ֆրասկատիում (Իտալիա), Ս. Ավետիսյանը՝ 5 տարի Վիննիպեգի համալսարանում, Հ. Ավետիսյանը՝ Մինաս Ժերայսի նահանգի համալսարանում (Բրազիլիա):

Ամբիոնի շրջանավարտ Ա. Ղազարյանն աշխատում է Գրացի համալսարանում (Ավստրիա), Հ. Բաղրամյանը՝ Իտալիայի տեխնոլոգիաների ինստիտուտում (Ջենովա, Իտալիա), Ս. Գրիգորյանը (1999-ից) Զիգենի համալսարանում (Գերմանիա):

Investigation of third-order nonlinear dynamical X-ray diffraction based on a new exact solution

M.K.Balyan

(2020)

Spherical-wave X-ray dynamical diffraction Talbot effect inside a crystal

M.K.Balyan, L.V. Levonyan and K.G.Trouni

(2020)

Рентгеновская френелевская осевая голография с использованием трехблочного интерферометра из френелевских зонных пластин

Л.А.Арутюнян, М.К.Балян,

(2020)

Possible Fröhlich surface polaron formation in graphene on a polar substrate

Arshak L.Vartanian

(2020)

Polaronic effects on the impurity-related linear and nonlinear optical properties in a nanowire with magnetic field

Tigran K.Ghukasyan Arshak L.Vartanian

(2020)

Effective tuning of isotropic and anisotropic properties of quantum dots and rings by external fields

Manuk G.Barseghyan AramManaselyan Albert A.Kirakosyan Laura M.Pérez DavidLaroze 

(2020)

The transition from double to single quantum dot induced by THz laser field

M.G.Barseghyan H.M.Baghramyan A.A.Kirakosyan D.Laroze

(2020)

Anomalous behavior of the Madelung constant and I–Fe–I bonding angle at high-pressure induced structural phase transition of FeI2

V.S.Harutyunyan

(2020)

Analytic dependence of the Madelung constant on lattice parameters for 2D and 3D metal diiodides (MI2) with CdI2 (2H polytype) layered structure

V. S. Harutyunyan

(2020)

Determination of the complete set of optical parameters of micron-sized polycrystalline CH3NH3PbI3−xClx films from the oscillating transmittance and reflectance spectra

Gevorkian ZhyrairMatevosyan LenrikAvjyan KarapetHarutyunyan ValeriAleksanyan Eduard and Manukyan Khachatur

(2020)

X-Ray Dynamical Diffraction Analogue of Talbot Effect in Case of Incident Finite Front Wave

M. K. Balyan

(2020)

Testing of a `hard’ X-ray interferometer for experimental investigations

T. H. EyramjyanM. H. MesropyanT. S. Mnatsakanyan and M. K. Balyan

(2020)

Interminiband absorption in a quantum ring superlattice in magnetic field with periodic vector potential

VigenAziz-Aghchegala VramMughnetsyan AraAtayan AlbertKirakosyan

(2020)

Ամբիոնի աշխատակիցները